INFANCIA REFUXIADA
As guerras afectan actualmente a máis de 420 millóns de nenos e nenas en todo o mundo, enchendo as súas vidas de medo, inseguridade e, en moitos casos, de desprazamento forzoso. Preto de 40 millóns xa se viron obrigados a abandonar o seu fogar, a súa familia e a súa escola para salvar as súas vidas.
Xunto ás nosas organizacións socias, como o Servizo Xesuíta a Refuxiados (JRS, polas súas siglas en inglés) traballamos en países como República Centroafricana, R. D. do Congo, Ucraína, Líbano, Tanzania ou Colombia para protexer a infancia, para asegurar que estes nenos e nenas conten cun espazo seguro no que poder xogar, formarse e crecer lonxe da violencia.
A escola ofrécelles ferramentas para protexerse, atención psicosocial para superar os traumas ocasionados pola guerra, alimentación diaria e un espazo de convivencia, de seguridade e de paz para as súas vidas.
A educación é clave para fomentar o diálogo fronte ao conflito, a empatía fronte á hostilidade, a acollida fronte ao rexeitamento. A educación é fundamental para a creación dunha cultura de paz, para construír un mundo máis xusto e solidario. A escola é refuxio.
A través dos nosos proxectos, atendemos, protexemos e acompañamos á infancia refuxiada e ás súas familias e comunidades. Ofrecémoslles atención humanitaria, atención psicosocial, apoio educativo e espazos de xogo e convivencia que lles permitan recuperar a súa rutina e acceder a un futuro digno.
Para ampliar esta información, podes descargar o noso informe: “Escolas que constrúen paz. Espazos de protección e garantía de dereitos para a infancia refuxiada“
A continuación mostrámosche algúns dos exemplos do traballo que realizamos Entreculturas e Alboan en defensa do dereito á educación en contextos de emerxencia:
Desde o estalido da violencia en República Centroafricana no ano 2013, máis de 740.000 persoas cruzaron a fronteira -sobre todo cara a Camerún, República Democrática do Congo e Chad- en busca de refuxio.
A inestabilidade política e a crise económica que vive o país debilitou os servizos sociais básicos, afectando principalmente o sistema educativo: o acceso á educación é moi limitado, as infraestruturas son deficientes e a calidade da educación é moi baixa. Isto provoca un elevado índice de deserción escolar que fai que os nenos, nenas e adolescentes enfróntense a realidades de recrutamento por parte de grupos armados, delincuencia, explotación sexual, matrimonios precoces e forzados ou violencia física e psicolóxica.
Neste contexto, xunto ao JRS, traballamos na rexión de Bria para reforzar 6 escolas e lograr que se convertan en verdadeiros espazos de acollida e protección. Abordamos tamén a formación do persoal docente para que poidan impartir unha educación máis cualificada, ao tempo que fomentamos actividades de apoio psicolóxico e talleres de primeiros auxilios nas escolas.
A República Democrática do Congo sofre unha das crises humanitarias máis grandes e complexas do mundo. É o país con máis poboación desprazada interna do continente africano e atópase entre os países menos avanzados do mundo con máis dun 82% da poboación vivindo baixo o limiar de pobreza absoluta.
A violencia persistente desde hai máis de 20 anos exercida polos grupos armados xa forzou a máis de 5 millóns de persoas a abandonar os seus fogares.
Miles de escolas foron destruídas e case 3 millóns de nenos e nenas teñen necesidade urxente de educación. Os nenos son especialmente vulnerables ao recrutamento forzoso por parte de grupos armados e as nenas son moi susceptibles de sufrir violencia sexual, tanto na escola como de camiño a clase, e de ser secuestradas polas distintas milicias para que loiten, realicen labores de cociña ou para forzalas a casar cos membros dos grupos armados.
Xunto ao JRS traballamos para fomentar o acceso á educación dos nenos e nenas desprazados, ofrecendo unha atención especial ás nenas. Ofrecémoslles material escolar, kits pedagóxicos e apoio financeiro nas taxas escolares. A escola é, non só un espazo de formación, senón tamén de protección, de apoio e de convivencia.
Máis de 7 millóns de persoas víronse obrigadas a abandonar Ucraína cara a países fronteirizos como Polonia, Hungría ou Romanía. Dentro de Ucraína, tamén son preto de 7 millóns as persoas desprazadas.
Desde que comezou a guerra, decenas de escolas ao día foron atacadas ou utilizadas militarmente, deixando aos nenos e nenas sen o seu espazo de xogo, de formación e de seguridade.
Desde o primeiro momento, Entreculturas e Alboan activamos o noso protocolo de emerxencia para poder estar ao seu lado e ofrecerlles atención, acollida e acompañamento. Ademais de refuxio, aloxamento e alimentación, traballamos para que sigan tendo acceso á educación, a eses espazos de seguridade e de paz. Por iso desenvolvemos as aulas amigables, que son aulas creadas en escolas e garderías dos países de acollida que favorecen a integración da infancia refuxiada ucraína. Son espazos onde poden xogar conxuntamente de forma libre e que lles achega unha gran dose de normalidade ás súas vidas. Contamos para iso con nais ucraínas que son profesoras e dedican este tempo de forma voluntaria.
Con adolescentes e mozos estamos a levar a cabo actividades artísticas de todo tipo como visitas ao zoolóxico, teatro ou danza e cursos de idioma para facilitar a comunicación e a integración. Acompañamos tamén a docentes dos países de acollida para que poidan xestionar a inclusión dos nenos e nenas refuxiados.
Potenciamos e apoiamos, ademais, que os nenos e nenas refuxiados poidan seguir as súas clases en Ucraína de forma en liña. Ofrecémoslles conexión a internet e tablets para que poidan conectarse, ademais de útiles escolares e outros materiais.
Hai xa 11 anos que comezou a guerra en Siria, un conflito de consecuencias devastadoras para a poboación, especialmente para os máis pequenos. Máis de 12.000 nenos e nenas perderon a vida ou sufriron feridas por mor do conflito. En moitas ocasións os nenos foron vítimas de recrutamento forzoso e as nenas víronse forzadas a caer en redes de prostitución.
A situación da educación no país é dramática. As escolas e universidades foron atacadas de maneira reiterada, 1.584 ata a data, e as taxas de abandono escolar son moi elevadas. A situación nas escolas que seguiron funcionando é deplorable: aulas hacinadas, pouco profesorado, incapacidade de impartir un ensino adecuado debido aos traumas do profesorado e do alumnado.
Líbano conta coa peculiaridade de acoller a un volume de persoas refuxiadas sirias que equivale a unha cuarta parte da poboación do país. A debilidade das infraestruturas e a escaseza de recursos para facer fronte a un fluxo de refuxiados tan significativo, as explosións de agosto de 2020 no porto de Beirut, a pandemia do coronavirus e a situación a nivel político sumiron a gran parte da poboación local, xunto coas persoas refuxiadas, nunha situación de vulnerabilidade que provocou tensións e violencia entre a poboación refuxiada e a receptora. Máis de 300.000 nenos e nenas refuxiados seguen sen escolarizar.
Xunto ao JRS levamos implementando desde 2012 programas para a atención e acollida de persoas refuxiadas en Líbano. Os nosos programas educativos están focalizados en educación preescolar, educación primaria e apoio escolar tanto en zonas urbanas como rurais.
Traballamos xunto cos menores e as súas familias para facer posible que os nenos e nenas poidan acceder a unha educación de calidade e poidan, na medida do posible, ingresar no sistema educativo libanés. Ademais, traballamos nas comunidades de orixe e nas refuxiadas para construír paz e fomentar a convivencia.
Tanzania acolle actualmente a máis de 248.000 persoas refuxiadas, a maioría procedentes de Burundi e de República Democrática do Congo. O 55% desa poboación é menor de 17 anos e pouco máis da metade está escolarizada. A guerra tanto en Burundi como na R.D. do Congo, privou a 57.142 nenas e nenos do dereito de ir á escola.
Nos campos de refuxiados de Tanzania vive un gran número de nenos e nenas que presentan algún tipo de discapacidade física ou mental, non atopando cifras oficiais. A discapacidade está ausente dos enfoques de traballo dos actores humanitarios nestes campos.
Xunto a JRS estamos a traballar desde 2021 para a inclusión destas nenas e nenos con necesidades especiais, ofrecéndolles equipamentos idóneos para facilitar a súa aprendizaxe (lentes, aparellos acústicos e cadeiras de rodas, entre outros), formando ao profesorado en capacidades pedagóxicas e sensibilizando á comunidade sobre os dereitos das persoas con necesidades especiais.
Desde 2022 tamén estamos comprometidos no fortalecemento da educación infantil, tanto da poboación refuxiada como da comunidade local. Apenas o 21% dos menores accede aos centros de preescolar, limitando as oportunidades de relacionarse con outras nenas e nenos nun ambiente seguro e desenvolvendo aquelas habilidades sociais necesarias para o seu crecemento e para facer fronte aos traumas vividos por mor do desprazamento.
Calcúlase que máis de 7 millóns de persoas venezolanas saíron do país durante as dúas últimas décadas. O 85% está a quedarse nos países da rexión, como Colombia, que está a tentar responder a nivel rexional con esforzos articulados de axuda humanitaria. Con todo, as cifras son tan grandes que xeraron unha presión insostible sobre os recursos e servizos públicos nacionais. Na fronteira central con Colombia, a cidade de Arauca, cunha poboación de case 90.000 habitantes, conta con case 37.000 persoas refuxiadas venezolanas, o que está a xerar situacións de tensión e conflito.
Ofrecemos atención humanitaria integral para o benestar físico e psicosocial das persoas refuxiadas, distribuíndo bens e servizos de primeira necesidade, acompañamento psicosocial para a sanación, e orientación xurídica e apoio legal.
Xunto ao JRS LAC (Servizo Xesuíta para os Refuxiados en Latinoamérica e Caribe) traballamos para ofrecer acceso á educación aos nenos e nenas refuxiados e para fortalecer espazos protectores e de prevención, tanto en institucións educativas como a nivel comunitario, que lles permitan afastarse de dinámicas de violencia e ser construtores de paz.